سخن سردبیر: قانون اساسی و فرایند کشورداری

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسنده
استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
قانون اساسی به‌عنوان چارچوب بنیادین کشورداری، انواعی از اصول، ساختارها و فرآیندهای کشورداری را ترسیم می‌کند که می‌تواند نقشه راهی برای اداره کشور باشد زیرا این سند نه تنها یک متن حقوقی، بلکه بیانیه‌ای است فلسفی که ذیل ارزش‌های ملی مسیر تحقق اهداف عالیه ملت را به نمایش می‌گذارد. قانون اساسی با تعریف نقش قوای سه‌گانه، نهادها و سازمان‌های اصلی اداره کشور، مجاری توزیع قدرت و تضمین حقوق شهروندی، مبانی مشروعیت، مقبولیت و پاسخ‌گویی حکومت و دولت را نشان می‌دهد. از طرف دیگر، با انعطاف‌پذیری و اصلاح‌پذیری، امکان تطابق با تغییرات اجتماعی و بین‌المللی را فراهم می‌آورد. در ایران، قانون اساسی ترکیبی از اسلامیت و جمهوریت‌ است که با تأکید بر عدالت، استقلال و کرامت انسانی، مدلی منحصربه‌فرد از کشورداری را شکل می‌دهد. این چارچوب، پایه‌ای برای کشورداری اثربخش و ارزش‌محور است که قرار است منافع و مصالح عمومی را در اولویت قرار ‌دهد. هدف غایی این نوشته تحلیل اثرگذاری این قانون بنیادین بر عناصر شکل‌دهنده چارچوب فرایند کشورداری است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


]1[ خیرالله پ، نورایی م. «واژه دولت به مفهوم یکی از قوای سه‌گانه در قانون اساسی»، نشریه مطالعات حقوق عمومی. (1400)، ۵۱(۴)، ۱۵۰-۱۴۸۷.
]2[ جهانی‌نسب ا، پولادی ک. «نقش نهاد رهبری در فرایند گذار به دموکراسی در ساختار قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (با تأکید بر فصل پنجم)»، نشریه دانش حقوق عمومی. (1398)، ۸(۲)، ۱۰۸-۸۷.
]3[ دانایی‌فرد ح. «چارچوبی برای تحلیل کشورداری»، مدیریت منابع سازمانی. (۱۳۹۹)، ۹(۳)، ۱۸۷-۱۷۵.
]4[ دارابکلایی ا. «نگرسی بر فلسفه سیاسی اسلام»، .تهران: موسسه بوستان کتاب. 1388.
]5[ دانایی‌فرد ح، فقیهی ا. «بوروکراسی و توسعه در ایران»، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق. (1390).
]6[ دانائی‌فرد ح. «ریسک‌پژوهی در تحلیل خط‌مشی‌های عمومی: قاعده‌ای در خط‌مشی‌گذاری که نباید نادیده گرفت»، نشریه مطالعات مدیریت دولتی ایران. (1402)، 6(2).
]7[ دبیرنیا ع. «مبنای اصلاح قانون اساسی ۱۳۵۸: عمل حقوقی یا سیاسی ملت»، فصلنامه دولت پژوهی. (۱۳۹۸)، ۵(۱۹)، ۲۳-۵.
]8[ دبیرنیا ع، بیدار ز. «نقش و جایگاه مردم در حکومت: سیر تحول و تکامل مفهوم از قانون اساسی مشروطه تا قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه اندیشه‌های حقوق عمومی. (۱۳۹۸)، ۸(۲)، ۷.
]9[ دبیرنیا ع، برخورداری س. «قانون اساسی ارگانیک در اندیشه هگل»، نشریه مطالعات حقوق عمومی. (۱۴۰۴)، ۵۵(۱)، ۲۲۳-۲.
]10[ رحمانی ق، حمیدی ا. «تأثیر اندیشه‌های سوسیالیستی بر تدوین و نگارش اصول اقتصادی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله تحقیقات حقوقی. (۱۴۰۲)، ۲۶(۱۰۲)، ۳۰-۲۷۷.
]11[ رحمت الهی ح، عبدالمحمدی ف، حبیب‌نژاد س‌ا. «مفهوم رشد انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تطبیق بر قانون اساسی جمهوری فدرال آلمان»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. (۱۴۰۲)، ۹(۴)، ۲-۱۷۹.
]12[ سلطانی س‌ن. «عناصر نخستین قانون اساسی ایران؛ اصول حکومت قانون»، مجله پژوهش‌های حقوقی. (۱۳۹۹)، ۱۹(۴۲)، ۳۰-۷.
]13[ سلطانی س‌ن، سلیم‌زاده کاکرودی ف. «بازنگری در قانون اساسی به مثابه اصل نانوشته»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی. (۱۴۰۲)،  ۲۵، (۸۰)، ۴-۷.
]14[ شاه‌علی ار، اسدی م، سلیم‌بیگی ح. «تحلیل مضمونی توسعه سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه جامعه‌شناسی سیاسی ایران. (۱۳۹۹)، ۳(۳)، ۸۵-۶۱.
]15[ شاکری س‌ر. «تبیین جایگاه رئیس‌جمهور در قانون اساسی از منظر کارآمدی نهادهای سیاسی در ج. ا. ا، نشریه پژوهش سیاست نظری. (۱۴۰۰)، ۱۶(۲۹)، ۳-۲۸۹.
]16[ عباسی ب، سهرابلو ع. «ضرورت در قانون اساسی؛ مفهوم- مرجع تشخیص و نظارت»، نشریه دانش حقوق عمومی. (۱۳۹۵)، ۵(۳)، ۹-۷۹.
]17[ عباسی ب، شیدایی نو. «جایگاه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا و مصوبات آن در نظم حقوق اساسی»، مجله تحقیقات حقوقی. (۱۴۰۲)، ۲۶(۱۰۳)، ۲۰-۱۸۱.
]18[ عروتی‌موفق ا. «مبانی کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه پژوهش‌های انقلاب اسلامی. (۱۳۹۶)، ۶(۲۰)، ۱۷-۱۵۵.
]19[ دانائی‌فرد ح. «اثرسنجی تنظیم‌گرها به‌عنوان ابزاری برای اشکال‌زدایی در فرایند کشورداری: فهم خردمایه‌ها، فرایند اجرا و چالش‌های فرارو»، نشریه مطالعات مدیریت دولتی ایران. (1403)، 6(4)، 0.
]20[ دانایی‌فرد ح. «نهضت‌های مدیریتی در بخش دولتی(دو جلد)»، تهران: سمت، (۱403).
]21[ دانگ ل. «نظریه‌های ادراه امور عمومی»، (ترجمه حسن دانایی‌فرد)، تهران: مهربان. (1400).
]22[ دبیرنیا ع. «جمهوریت و اسلامیت در قانون اساسی ایران؛ حاکمیت دوگانه یا واحد»، نشریه پژوهش‌های حقوق تطبیقی. (۱۳۹۷)، ۲۲(۳)، ۸۳-۱۰.
]23[ ناظمی‌دیلمی ا، میرحسینی س‌م. «نقش شورای نگهبان در تضمین و صیانت از آزادی‌های شهروندان»، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای). (۱۴۰۲)، ۱۳(۴)، ۲۶۵-۲۷.
]24[ نقوی ف‌س، ارسطا م‌ج. «بازتعریف امر عمومی در پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه حکومت اسلامی. (۱۴۰۳) ۲۹(۳)، ۱۸-۱۶۵.
]25[ نوربخش ب، ساعی ا، میرترابی س. «جایگاه حکمرانی خوب در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران و اندیشه امام خمینی (ره)»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی. (۱۳۹۸). ۱۳(۴۸)، ۱۱.
]26[ نیکونهاد ح، صلاح م. «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و معنای مدرن ملت»، نشریه مطالعات حقوق عمومی. (۱۴۰۳)، ۵۴(۴)، ۲۶۱۹-۲۶۴.
]27[ وکیلیان ح، یحیی‌زاده ج. «ارزیابی پویایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله تحقیقات حقوقی. (۱۴۰۳)، ۲۷(۱۰۵)، ۱۰۱-۱۲.
]28[ نوروزی م‌ج. «فلسفه سیاسی اسلام»، تهران: موسسه امام خمینی. (1388).
]29[ واعظی ا. «درآمدی بر فلسفه سیاسی اسلام». قم، پژوهشگاه علوم و اندیشه سیاسی. (1395).
[30] Barak, A. Human dignity: the constitutional value and the constitutional right. Cambridge University Press. (2015).
[31] Bertelli, A. M., & Lynn, L. E. Madison's managers: Public administration and the Constitution. JHU Press, (2006).
[32] Bevir, M., Rhodes, R. A., & Weller, P. Traditions of governance: interpreting the changing role of the public sector. Public administration, (2003). 81(1), 1-17.
[33] Chioke, S. C., Ogbuanya, E. E., Abasili, N. K., Olumba, P., & Umeokafor, C. 1999 Constitution and public administration in Nigeria: An enquiry into the implications of the loopholes and trouble spots. International Journal of Management, Social Sciences, Peace and Conflict Studies, (2022). 5(3), 161-173.
[34] Coughlin, B. J. Values and the Constitution. Religion & Pub. Ord., 5, 89, (1969).
[35] Craig, B. H., & Gilmour, R. S. The constitution and accountability for public functions. Governance, (1992). 5(1), 46-67.
[36] De Witte, B. Community law and national constitutional values. Legal Issues of Eur. Integration, (1991). 18, 1.
[37] Dressel, B. Strengthening governance through constitutional reform. The Governance Brief, Asian Development Bank, (2005).
[38] Frederickson, H. G. Whatever happened to public administration? Governance, governance everywhere, (2007).
[39] Gellner, E. Nations and nationalism. Ithaca, NY: Cornell University Press, (1983).
[40] Hampton, J. Political philosophy. Routledge, (2018).
[41] Henry, N. Public administration and public affairs. Routledge, (2015). 
[42] Hindess, B. Representation and democratic theory. Edmonton, AB: University of Alberta Press, (2000).
[43] Kettl, D. F. The transformation of governance: Public administration for the twenty-first century. Jhu Press, (2015). 
[44] Khan, M. M. Islam and good governance: A political philosophy of ihsan. Springer, (2019). 
[45] Kirby, N. Good governance: Contemporary issues in political philosophy. Philosophy Compass, (2021). 16(12), e12790.
[46] Konstantinou, E. A philosophy of governance. In Research Handbook on the governance of projects (pp. 9-19). Edward Elgar Publishing, (2023).
[47] Larmore, C. What is political philosophy?. Journal of moral philosophy, (2013). 10(3), 276-306..
[48] MacDonnell, V. A. The constitution as framework for governance. University of Toronto Law Journal, (2013). 63(4), 624-654.
[49] Manser-Egli, S. Respecting the values of the constitution: Integration in the community of value (s). Frontiers in Political Science, (2023). 5, 1124552..
[50] Masango, R. S., & Mfene, P. N. (2017). Inculcating values of the constitution in public administration and the society: A South African perspective. Journal of Public Administration, 52(3), 589-600.
[51] Newbold, S. P. Toward a constitutional school for American public administration. Public administration review, (2010). 70(4), 538-546.
[52] Newbold, S. P. Why a constitutional approach matters for advancing new public governance. In New Public Governance, (2015). (pp. 13-22). Routledge.
[53] Newbold, S., & Rosenbloom, D. H. (Eds.). The constitutional school of American public administration. Taylor & Francis, (2016).
[54] Oghbaei Jazani, M., Etebarian, A., & Hadi Peykani, M. Modeling contingency governance for effectiveness implementation of the general policies of article (44) of the Constitution. Journal of Public Administration, (2018). 10(1), 59-88.
[55] Peters, B. G. Administrative Traditions: Concepts and Variables. In Oxford Research Encyclopedia of Politics, (2021).
[56] Pillay, P. The relationship between public administration and good governance: The case of South Africa, (2016).
[57] Rhodes, R. A. Governance and public administration. Debating governance, (2000). 54, 90.
[58] Rohr, J. A. Civil servants and their constitutions. University Press of Kansas, (2002).
[59] Rosenbloom, D. H., O'Leary, R., & Chanin, J. Public administration and law. Routledge, (2017).
[60] Sommermann, K. P. Constitutional state and public administration. Public administration in Germany, (2021). 17-33.
[61] Spicer, M. W. The founders, the constitution, and public administration: A conflict in world views. Georgetown University Press, (1995).
[62] Spicer, M. W., & Terry, L. D. 6a. Legitimacy, History, and Logic: Public Administration and the Constitution. In The Constitutional School of American Public Administration, (2016). (pp. 145-159). Routledge.
[63] Van Heerden, M. The constitutional obligation on government to perform public administration efficiently and effectively. Politeia, (2009). 28(1), 46-65..
[64] Waldo, D. The administrative state: A study of the political theory of American public administration. Routledge, (2017). 
[65] Wamsley, G. L., Goodsell, C. T., & Rohr, J. A. 5a. Public Administration and the Governance Process: Shifting the Political Dialogue. In The Constitutional School of American Public Administration, (2016). (pp. 114-136). Routledge.
 [66] Weinberg, J. The practicality of political philosophy. Social Philosophy and Policy, (2013). 30(1-2), 330-351.